Lezen & Schrijven in Tijden van Digitalisering
In Vlaanderen wordt door de Stichting Lezen een campagne gevoerd onder de slogan: ‘iedereen leest’.
Ondertussen lees en hoor ik in de media over een andere trend: ‘iedereen blogt’. Dat laatste gebeurt zonder enige campagne maar mond-tot-mond reclame blijkt voor de nieuwe media beter te werken. De ‘blijde boodschap’ zal zich wel via het Internet verspreiden. De Liefde voor het Schrijven in Tijden van Digitale Media. Een merkwaardig verschijnsel.
Aanvankelijk dacht men dat het Internet vooral een medium zou zijn om te downloaden, maar steeds meer blijken gebruikers ook te uploaden. Kortom: zichzelf te presenteren. Echt actueel is deze opmerking niet, omdat YouTube en MySpace de nieuwe plaatsen blijken te zijn where the action is. Of beter: where the interaction is. Ik lees ook dat e-mail een medium aan het worden is voor de ouderen onder ons. Ja, ja, het gaat vlug. Zeer vlug. In The Blog Herald lees ik in een bericht van 1 december 2006 dat er nu meer dan 50 miljoen zijn. De verwachting is dat de blogosfeer halfjaarlijks ongeveer verdubbelt: in februari 2007 wordt verwacht dat de grens van 100 miljoen gepasseerd wordt: ‘Number of blogs now exceeds 50 million worldwide’ at The Blog Herald.
Klachten over de achteruitgang van het schrijven en lezen kunnen dus wat gerelativeerd worden. Er is immers nog nooit zoveel geschreven door zoveel mensen. Maar worden die blogs ook wel gelezen? Ik word er in elk geval wat moedeloos van want ik wil die ontwikkelingen een beetje volgen voor deze bijdrage. En nog erger: ik wil zelf een blog maken. Al was het maar om wat weerspannig te zijn en ook wel om het spannend te maken -voor mezelf althans. Om de eerste gedachten voor de tekst die van mij verwacht wordt te delen met anderen. Ook omdat ik net een blog gestopt ben naar aanleiding van een conferentie en publicatie over De Cultuur van het Lezen. Niet dat ik ontwenningsverschijnselen heb, want alle dagen iets vertellen, een publiceerbare mening ventileren lijkt me ook van het goede te veel.
In het essay Cultuur van het Lezen overtuigde ik mezelf hoe belangrijk verhalen kunnen zijn in ons leven. Het was een manier om literatuur een plaats te geven in de stroom van verhalen die ons omringen, om het boek te plaatsten in de vele media uit de cultuurgeschiedenis. Als dat zo is – zo bedacht ik – waarom schrijf ik dan zelf geen verhaal over het belang van verhalen? Of een versnipperd verhaal in korte berichten? Een soort sampling, zoals dat in de muziek gebeurt. Cut-up techniek zoals bij Burroughs.
Blogboek
Ik had een essay beloofd, maar dat genre mag zich ook wel wat vernieuwen. Ziezo, het wordt dus een blog. Lijkt me leuk: de Tiele-lezing als Power Point, het essay als blog. In The Deccan Herald lees ik ‘I BLOG, so am I’ met een meer filosofische variant, ‘I BLOG, so I am!’. Een beetje filosofische intertextualiteit mag hier wel. Het belang van verhalen in het boek maar ook los van het boek. Daarover wil ik het hebben. Niet te abstract. Zo heb ik mezelf voorgenomen. Hoe doe je dat? Misschien door niet te lang te blijven stilstaan bij de vraag ‘wat is een verhaal?’ maar door op zoek te gaan naar wat er verteld wordt over verhalen. Liefst door dagelijks te kijken wat ik vind over verhalen. Een antropoloog op zoek naar de rol van verhalen. Niet in verre landen maar rondom mij. Zelfs niet in echte landen maar in de wereld van boeken. Niet alleen in boeken maar ook in beelden. In films, op televisie, in computergames. Het wordt dus een logboek. Een blogboek. Niet zo’n origineel woord, blijkt op Google. We kunnen inderdaad vandaag ons eigen ongewild plagiaat opzoeken, en worden onmiddellijk geconfronteerd met onze clichés, heel concreet in het aantal hits. ‘Blogbook: A book published by means of weblogs as chapters’, schrijft Urban Dictionary (a slang dictionary with your definitions. Define your world).
Dat ik een blog zou schrijven, moest toch op een of andere manier gelegitimeerd worden tegenover de uitgever. Hoe beschrijf je een nieuw genre? In termen van wat bekend is. Maar zo afwijkend is een blog nu ook niet. Print je de teksten uit dan muteert het vernieuwend genre in een traditioneel dagboek.
Dagboek
Dagboek van een lezer, suggereerde ik als verzoenende titel. Maar -uiteraard – bestond die titel al. Komrij schreef Eendagsvliegen. Dagboek van een lezer waarbij ik besef dat Eendagsvliegen een mooie titel voor een blog zou zijn. Ook de Spaanse schrijver Alberto Manguel schreef een Dagboek van een lezer: een verslag van een herlezing van een aantal oude lievelingsboeken. Manguel schrijft: ‘Ik bedacht dat als ik elke maand een boek herlas, ik na een jaar iets zou hebben wat een kruising was tussen een persoonlijk dagboek en een gewoon boek: een werk met aantekeningen, bespiegelingen, reisimpressies, beschrijvingen van vrienden en van algemene en persoonlijke gebeurtenissen, allemaal uitgelokt door wat ik las’. De recensent van PopMatter waarschuwde de lezer: verwacht niet dat je van Manguel een traditioneel boek krijgt met duidelijke hoofdstukken en lineaire argumenten ‘it ambles between memories of Manguel’s childhood, tales of his current travels, short tangential yarns and quotations, all either loosely or directly tied to the titles being examined’. Een blogger suggereert de volgende vergelijking: ‘Lijkt ‘Dagboek van een lezer’, als ik het zo hoor, niet juist op veel andere weblogs over literatuur, waar je niet alleen recensies vindt, maar ook citaten, persoonlijke verhaaltjes, politieke meningen, etc. Bijvoorbeeld dat van die Literaire die zichzelf zo geweldig vindt?’.
Zo lijkt de cirkel rond: de beschrijving van het dagboek-project lijkt op een blog en de blog lijkt op een dagboek. Merkwaardig: wat sommige lezers in blogs interessant vinden blijkt het experimentele karakter te zijn van het genre. Wat men op papier als te complex ervaart, blijkt op het scherm meer doorzichtig, overzichtelijk en aanvaardbaar.
Manguel, A. (2004). Dagboek van een lezer. Ambo.
Soetaert, R. (2006). De Cultuur van het Lezen. Den Haag: Rooduijn. Kan gratis gedownload worden op www.taalunieversum.org/taalunie/publicaties/